Myndir við ræður og greinar eru úr störfum mínum og tengjast ekki endilega umfjöllunarefninu með beinum hætti.

Sjálfstæðisflokkurinn: kjölfesta og drifkraftur

Morgunblaðsgrein, 2. júní 2019.

Sjálfstæðisflokkurinn hefur í níutíu ár verið bæði kjölfestan í íslenskum stjórnmálum og drifkraftur framfara. Full innistæða er fyrir því þegar sagt er að enginn stjórnmálaflokkur hafi gert meira til að skapa okkar góða samfélag hér á Íslandi. Það er staðreynd sem allir flokksmenn mega með réttu vera stoltir af.

Hlutverk kjölfestunnar er að standast ágjöf og láta ekki hagga sér. Hlutverk drifkraftsins er að sækja fram. Sjálfstæðisflokkurinn hefur gert hvort tveggja.

Annar lykillinn að glæsilegri arfleifð og árangri flokksins eru hin tæru, sönnu og sígildu grundvallargildi sjálfstæðisstefnunnar. Enginn Sjálfstæðismaður velkist í vafa um hvað sameinar okkur.

Hinn lykillinn er samstaða flokksmanna um að vinna að framgangi þessara gilda í sameiningu, hvað sem líður blæbrigðamun eða jafnvel ágreiningi í afstöðu til einstakra mála. Vegna þeirrar samstöðu truflar það ekki Sjálfstæðismenn að vera ósammála um sumt í þágu þess að grundvallargildin nái fram að ganga.

Íhaldssemi er flokknum okkar vissulega í blóð borin en á sama tíma getum við vel verið róttæk þegar kemur að framgangi grundvallarhugsjóna okkar, ekki síst þegar kemur að einstaklingsfrelsi, athafnafrelsi og viðskiptafrelsi. Við erum hægriflokkur, við viljum hafa frjálst og opið markaðshagkerfi þar sem er réttarríki.

Það var réttilega talað um „uppreisn frjálshyggjunnar“. Glæsileg og tímabær frelsisvæðingin sem flokkurinn okkar og forysta hans stóð fyrir á árunum fyrir síðustu aldamót var auðvitað róttæk í samhengi sinnar tíðar. Hin „gömlu gildi“ þeirra tíma voru einokun og alltumlykjandi kæfandi opinber umsvif. Íhaldið lét sig ekki muna um að brjóta þau gömlu gildi á bak aftur í þágu frelsishugsjónarinnar.

Á sama tíma var flokkurinn í forystu landsmálanna þegar djarft en gæfuríkt skref var stigið með aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu – skref sem allmargir á þeim tíma töldu brjóta gegn bæði stjórnarskrá og grundvallargildum sjálfstæðisstefnunnar um sjálfstæði þjóðarinnar. Kröfur komu fram um þjóðaratkvæðagreiðslu, meðal annars frá þingmönnum Sjálfstæðisflokksins, en þeim var ekki sinnt.

Það er ekkert launungarmál að efasemdir hafa verið uppi um svokallaðan þriðja orkupakka innan Sjálfstæðisflokksins að undanförnu. Við slíkar aðstæður á flokksforysta sem styður málið tvo kosti: að valta yfir efasemdaraddirnar með offorsi eða taka þær alvarlega og fara vandlega ofan í saumana á þeim.

Sumir forystumenn bregða sér gjarnan í líki valtarans. Þá læra menn fljótt að standa ekki í vegi fyrir þeim. Auk þess verður ósköp þægilegt að standa í skjóli og elta síðan brautina sem rudd er – og til er fólk sem hefur sérhæft sig í að feta ruddar brautir. Þetta fyrirkomulag getur gefist mjög vel um hríð. Vandinn er að því stærri og öflugri sem valtarinn verður, því erfiðara verður fyrir fylgjendurna að sjá þegar hann stefnir ofan í skurð. Slíkt hefur endað með ósköpum.

Nálgun forystu Sjálfstæðisflokksins hefur verið allt önnur í orkupakkamálinu. Þó að við styddum málið eftir vandlega skoðun slógum við efasemdir ekki út af borðinu heldur tókum þær alvarlega.

Þær háværustu komu úr ranni Heimssýnar, samtaka andstæðinga ESB-aðildar. Til að gefa þeim sem mest vægi fengum við fyrrverandi framkvæmdastjóra Heimssýnar til að gera úttekt á málinu. Niðurstaða hans var að efasemdirnar styddust ekki við sterk rök.

Fram á sjónarsviðið kom virtur sérfræðingur í lögum sem lýsti efasemdum um að málið stæðist stjórnarskrá. Til að gefa efasemdum hans sem mest vægi leituðum við sérstaklega til hans. Niðurstaðan var útfærsla sem hann telur hafið yfir allan vafa að standist stjórnarskrá.

Andstæðingar málsins líktu því við Icesave og lögðu til svipaðan leiðangur og þá var farinn. Til að gera þessu sjónarmiði sem mest vægi var leitað álits hjá dómaranum í Icesave-málinu. Niðurstaða hans var að hér væri hreint ekkert Icesave-mál á ferðinni. Þvert á móti væri vandséð hvernig það þjónaði íslenskum hagsmunum að leggja í þann leiðangur sem andstæðingar málsins lögðu til.

Við þetta bætist hafsjór af málefnalegum svörum við bæði réttmætum spurningum sumra og hreinræktuðum rangfærslum annarra.

Með yfirvegaðri og málefnalegri nálgun, án alls yfirgangs, hefur myndast breið samstaða um málið á þingi. Eftir standa fáeinir menn sem tala við sjálfa sig og framkalla næsta stig fyrir ofan storm í vatnsglasi, sem er fellibylur í fingurbjörg. Því verður þó ekki neitað að þeim hefur því miður tekist með upphrópunum og ítrekuðum rangfærslum að rugla of marga í ríminu. Það var auðvitað tilgangurinn.

Það er mikilvægt að átta sig á að það felst engin stefnubreyting í því fyrir Sjálfstæðisflokkinn að styðja þriðja orkupakkann. Þvert á móti væri það stefnubreyting að leggjast gegn því viðskiptafrelsi sem hann  boðar og hefur áður verið bæði dyggilega stutt og samþykkt í orkumálum af hálfu þeirra sem á undan gengu.

Veltingurinn sem málið hefur valdið mun þegar upp er staðið verða okkur áminning um það hvers vegna Sjálfstæðisflokkurinn er bæði drifkraftur og kjölfesta í íslenskum stjórnmálum og mun verða það áfram.